PRAWO TRANSPORTOWE NEWSLETTER KWIECIEŃ 2023 r.

1. NOWE PRZEPISY

W dniu 03.04.2023 r. w Dzienniku Ustaw pod pozycją 626 zostało ogłoszone Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 24 marca 2023 r. w sprawie systemu oceny ryzyka podmiotów wykonujących przewóz drogowy =>  zobacz

• Rozporządzenie wdraża załącznik III do dyrektywy 2006/22/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie minimalnych warunków wykonania rozporządzeń Rady (EWG) nr 3820/85 i (EWG) nr 3821/85 dotyczących przepisów socjalnych odnoszących się do działalności w transporcie drogowym oraz uchylającej dyrektywę Rady 88/599/EWG oraz zapewnienia zgodność polskiego porządku prawnego z rozporządzeniem Komisji (UE) 2016/403 z dnia 18 marca 2016 r. uzupełniającym rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1071/2009 w odniesieniu do klasyfikacji poważnych naruszeń przepisów unijnych, które mogą prowadzić do utraty dobrej reputacji przez przewoźnika drogowego,
• Ustalenie stopnia ryzyka podmiotów wykonujących przewóz drogowy w zakresie występowania naruszeń dotyczących czasu prowadzenia pojazdu, obowiązkowych przerw i czasu odpoczynku kierowców, w tym stosowania tachografów, następuje na podstawie analizy wyników kontroli drogowych oraz kontroli w siedzibie tych podmiotów przeprowadzanych przez inspektorów Inspekcji Transportu Drogowego.
• W systemie oceny ryzyka podmiotów wykonujących przewóz drogowy w zakresie występowania naruszeń dotyczących czasu prowadzenia pojazdu, obowiązkowych przerw i czasu odpoczynku kierowców podmioty te na podstawie obliczonego dla nich stopnia ryzyka klasyfikuje się do następujących przedziałów ryzyka:

1. przedział szary (przewoźnicy, u których nie przeprowadzono kontroli);
2. przedział zielony (0-100 punktów: przewoźnicy niskiego ryzyka);
3. przedział pomarańczowy (101-200 punktów: przewoźnicy średniego ryzyka);
4. przedział czerwony (201 punktów lub więcej: przewoźnicy wysokiego ryzyka).

W dniu 11.04.2023 r. w Dzienniku Ustaw pod pozycją 673 zostało ogłoszone Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 17 marca 2023 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szkolenia i egzaminowania kierowców wykonujących przewóz drogowy => zobacz

• Zmiany mają na celu implementację dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/645 z dnia 18 kwietnia 2018 r. zmieniającej dyrektywę 2003/59/WE w sprawie wstępnej kwalifikacji i okresowego szkolenia kierowców niektórych pojazdów drogowych do przewozu rzeczy lub osób oraz dyrektywę 2006/126/WE w sprawie praw jazdy (Dz. U. UE. L. z 2018 r. Nr 112, str. 29).

W dniu 21.04.2023 r. w Dzienniku Ustaw pod pozycją 760 została ogłoszona ustawa z dnia 14 kwietnia 2023 r. o zmianie ustawy o drogach publicznych oraz niektórych innych ustaw (między innymi ustawy o transporcie drogowym) => zobacz

• Ustawa implementuje dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/520 z dnia 19 marca 2019 r. w sprawie interoperacyjności systemów elektronicznego poboru opłat drogowych i ułatwiania transgranicznej wymiany informacji na temat przypadków nieuiszczenia opłat drogowych w Unii (Dz. Urz. UE L 91 z 29.3.2019, str. 45),
• przepisy unijne stworzyły ramy prawne umożliwiające oferowanie europejskiej usługi opłaty elektronicznej (European Electronic Toll Service), zwanej dalej „usługą EETS”, certyfikowanym dostawcom, zwanym dalej „dostawcami EETS”.
• Usługa EETS ma na celu umożliwienie użytkownikom, którzy podpiszą umowę z dostawcą EETS, uiszczanie opłat za przejazdy po drogach i obiektach infrastruktury drogowej na terenie Unii Europejskiej w systemach elektronicznych poprzez zawarcie jednej umowy z dostawcą EETS i za pomocą jednego urządzenia pokładowego (tzw. OBU).
• ustawa wdrażająca Dyrektywę, w żaden sposób nie wpływa na rodzaje pojazdów objętych opłatą, wysokość stawek opłat oraz sieć dróg płatnych.

2. PROJEKTOWANE ZMIANY PRZEPISÓW

W dniu 04.04.2023 r. Minister Infrastruktury przedstawił projekt  rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie homologacji typu tramwajów i trolejbusów => zobacz

• Projektowane rozporządzenie określa:

1. zakres wymagań technicznych obowiązujących w procedurach homologacji typu tramwajów i trolejbusów oraz szczegółowy sposób przeprowadzania tych procedur;
2. szczegółowe czynności Dyrektora Transportowego Dozoru Technicznego w procedurze homologacji typu tramwaju lub trolejbusu;
3. warunki i sposób wyboru tramwaju lub trolejbusu do badań homologacyjnych;
4. zakres i sposób przeprowadzania badań homologacyjnych oraz kontroli zgodności produkcji w związku z procedurą krajowej homologacji typu tramwaju lub trolejbusu;
5. wzory dokumentów stosowanych w procedurze krajowej homologacji typu tramwaju lub trolejbusu;
6. wzór oznaczenia homologacyjnego i sposób numeracji świadectw krajowej homologacji typu tramwaju lub trolejbusu.

W dniu 14.04.2023 r. Sejm uchwalił nowelizacje ustawy o publicznym transporcie zbiorowym => zobacz

• W ustawie o publicznym transporcie zbiorowym po art. 49 dodaje się art. 49a w brzmieniu: „Art. 49a. Osoba wykonująca przewóz osób w publicznym transporcie zbiorowym, z wyłączeniem transportu kolejowego, podczas kierowania środkami transportu i w związku z kierowaniem nimi korzysta z ochrony przewidzianej dla funkcjonariusza publicznego na zasadach określonych w ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. z 2022 r. poz. 1138, 1726, 1855, 2339 i 2600 oraz z 2023 r. poz. 289).”
• za przyjęciem ustawy opowiedziało się 443posłów, przeciw było 4, nikt nie wstrzymał się od głosu.
• W dniu 17.04.2023 r. ustawa została przekazana do Senatu.

3. ORZECZNICTWO

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Kielcach z 02.03.2023 r. sygn. I SA/Ke 508/22 => zobacz

• Stawki opłat powinny być ustalane z uwzględnieniem niedyskryminujących zasad dla wszystkich operatorów i przewoźników wykonujących publiczny transport zbiorowy na obszarze właściwości operatora. W szczególności odnosi się to do takich kwestii jak np.: jednakowa wysokość stawki opłaty, uwzględnienie standardu poszczególnych przystanków komunikacyjnych lub dworców, uwzględnienie wielkości taboru, jakim wykonywany jest przewóz.

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach  z 15.03.2023 r. sygn. III SA/Gl 772/22 => zobacz

• WSA oceniał przepisy porządkowe obowiązujące w autobusach Gminnego zakładu Komunikacyjnego w Rędzinach i uznał, że Rada gminy nie może uchwalać przepisów porządkowych dla konkretnie wskazanego operatora.
• z upoważnienia ustawowego z art. 15 ust. 5 Prawa przewozowego wynika, że do właściwości organu stanowiącego należy m.in. określenie przepisów porządkowych w odniesieniu do gminnego regularnego przewozu osób, który może być wykonywany przez każdego przewoźnika, nie tylko przez operatora działającego na podstawie umowy zawartej z organizatorem publicznego transportu zbiorowego.
• Z istoty aktu prawa miejscowego wynika konieczność przyjęcia w uchwale przepisów uniwersalnych, niezależnie od tego, kto w przyszłości będzie te przewozy wykonywał, jak również, jakie autobusy, czy też inne środki transportu będą wykorzystywane do zapewnienia przewozu osób na terenie gminy.
• Ponadto regulacje dotyczące obowiązku posiadania i okazywania przez pasażera dokumentów uprawniających go do korzystania z przejazdów bezpłatnych bądź ulgowych nie mają charakteru przepisów porządkowych.

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu  z 17.03.2023 r. sygn.  III SA/Po 990/22  => zobacz

• Delegacja ustawowa zawarta w art. 16 ust. 4 ustawy z 2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym obliguje radę do dokonania uprzedniej analizy wskazującej, że zastosowanie jednolitej stawki opłaty za korzystanie z przystanków dla wszystkich przewoźników operujących na przystankach, których gmina jest właścicielem lub zarządzającym, będzie uwzględniać niedyskryminujące zasady.
• Celem ustalenia, czy uchwała odpowiada ratio legis przepisu upoważniającego, pozostaje zbadanie uzasadnienia uchwały oraz materiałów dokumentujących jej przygotowanie i uchwalenie.

Rozstrzygnięcie Nadzorcze Wojewody Warmińsko-Mazurskiego z 30.03.2023 r. PN.4131.134.2023 => zobacz

• Wojewoda oceniając przepisy porządkowe uznał że nie ma podstawy prawnej do regulowania w przepisach porządkowych obowiązków i uprawnień osób innych niż podróżni (np. obsługi pojazdu).
• Przepisy porządkowe nie mogą zezwalać na zmianę trasy przejazdu w celu skorzystania z pomocy odpowiednich służb, w szczególności Policji.
• Przepisy porządkowe nie mogą regulować sposobu postępowania z rzeczami znalezionymi w pojeździe bo sposób postępowania z rzeczami znalezionymi w środku transportu została uregulowana w przepisach ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o rzeczach znalezionych (Dz. U. z 2019 r. poz. 908).
• Przepisy porządkowe nie mogą regulować usuwania z pojazdu osób zagrażających bezpieczeństwu lub porządkowi bo zostało to uregulowane w art. 15 ust. 2 Prawa przewozowego.
• Przepisy porządkowe nie mogą zabraniać zanieczyszczania i zaśmiecania lub niszczenia urządzeń i wyposażenia, spożywania napojów alkoholowych, spożywania napojów i artykułów żywnościowych, jeżeli może to spowodować zabrudzenie pozostałych pasażerów, zanieczyszczenie pojazdu lub przystanku, żebrania i sprzedaży obnośnej, wyrzucania jakichkolwiek przedmiotów z pojazdu podczas jazdy lub postoju, wykonywania czynności niedozwolonych w miejscach publicznych lub mogących narazić inne osoby lub mienie na szkody lub obrażenia, kwestowania, nalepiania plakatów i ogłoszeń, rozrzucania i rozdawania ulotek oraz materiałów reklamowych bez zgody organizatora i przewoźnika, zakłócania w inny sposób spokoju pasażerów bo te zakazy znajdują się w przepisach Kodeksu wykroczeń, ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi oraz ustawy z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych.
• Przepisy porządkowe nie mogą regulować sposobu składania wniosków, skarg i odwołań w sprawach związanych z przewozem osób i bagażu bo te kwestie powinny być uregulowane w w regulaminie przewozu osób w publicznym transporcie zbiorowym, o którym mowa w art. 46 ust. 1 pkt 9 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym (Dz. U. z 2022 r. poz. 1343 z późn. zm.).

4. AKTUALNOŚCI I PUBLIKACJE BRANŻOWE

Krzysztof Śmietana , Samorządy nieśpiesznie przechodzą na elektromobilność „Gazeta Prawna” z 17.04.2023 r. str. A5 => zobacz

• Tylko jedna trzecia polskich miast może osiągnąć w 2028 r. ustawowy 30-proc. próg autobusów elektrycznych lub wodorowych we flocie.
• ponad trzy czwarte miast (to głównie te mniejsze ośrodki) nie przekroczyło wymaganego obecnie 10-proc. progu autobusów elektrycznych i wodorowych.
• kupowane obecnie elektryki są prawie trzy razy droższe niż pojazdy z silnikiem Diesla. Część miast odstraszają też rosnące ceny prądu.
• autobusy elektryczne są 2,9 raza droższe niż autobusy z silnikiem diesla.
• ogólny udział autobusów zeroemisyjnych w 65 miastach powyżej 50 tys. mieszkańców objętych badaniem wyniesie w 2028 r. 23 %.
• udział autobusów z silnikiem Diesla we flotach miast objętych badaniem wynosi 79 %.

Piotr Szymaniak , Maszyniści będą chronieni jak funkcjonariusze publiczni „Gazeta Prawna” z 17.04.2023 r.  => zobacz

• za naruszenie nietykalności cielesnej konduktora czy motorniczego będzie grozić do trzech lat więzienia. Dziś karą maksymalną jest rok więzienia
• Takie przestępstwa będą ścigane z urzędu, a nie na wniosek pokrzywdzonego.

Marcin Szymankiewicz, Jak gmina powinna rozliczyć w VAT opłaty za udostępnianie przewoźnikom przystanków, „Gazeta Prawna” z 19.04.2023 r. str. D4 => zobacz

• czynności prawne polegające na udostępnianiu przystanków na rzecz przewoźników należą do władztwa publicznego uprawnionego organu zarządzającego daną drogą publiczną i infrastrukturą jej towarzyszącą, który wyposażony jest w kompetencje do orzekania w tych sprawach i realizuje zadania publiczne wynikające z ustawowego powołania do pełnienia funkcji zarządcy dróg.
• Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 26 marca 2015 r., sygn. akt I FSK 472/14, uznał, że opłata pobierana przez gminę za korzystanie z przystanków autobusowych nie podlega opodatkowaniu VAT. W uzasadnieniu wyroku NSA stwierdził, że: „(…) regulowanie zasad korzystania z przystanków komunikacyjnych lub dworców należy do sfery władztwa publicznego (imperium), w które wyposażono gminę w celu zaspokajania potrzeb wspólnoty. Stronami tego stosunku są bowiem: gmina, która działa w charakterze organu władzy publicznej, oraz podmiot, któremu przepisy prawa umożliwiają korzystanie z mienia komunalnego w ramach zasad określonych w przepisach regulujących organizację publicznego transportu zbiorowego. Ponadto tryb ustalania wysokości opłaty wskazuje, że mamy tu do czynienia z opłatą zbliżoną do daniny publicznej, a nie z ceną ustalaną w realiach rynkowych. Stosunek prawny łączący skarżącą oraz podmioty korzystające z jej mienia komunalnego powstaje w dominującym stopniu w oparciu o administracyjnoprawną metodę regulacji, która na plan dalszy spycha cywilnoprawny charakter zawieranych umów. Strony tego stosunku nie mają bowiem pełnej swobody co do ustalania jego treści, albowiem ograniczają je przepisy powszechnie obowiązującego prawa administracyjnego”.
• na podstawie art. 15 ust. 6 ustawy o VAT gmina nie jest w analizowanym przypadku podatnikiem VAT i w konsekwencji świadczona za opłatą czynność udostępniania przewoźnikom przystanków nie podlega opodatkowaniu VAT (por. interpretacja indywidualna dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 20 stycznia 2023 r., nr 0111-KDIB3-2.4012.852.2022.1.MGO).
• pobranych opłat za udostępnianie przystanków na rzecz przewoźników gmina nie powinna dokumentować fakturą i wykazywać w JPK_VAT.

Autor: radca prawny Jędrzej Klatka