PRAWO TRANSPORTOWE NEWSLETTER CZERWIEC 2023 r.

1. NOWE PRZEPISY

W dniu 16.06.2023 r. została opublikowana nowelizacja Prawa o ruchu drogowym, która zmienia między innymi przepisy ustawy o transporcie drogowym [Dz. U. 2023 r. poz. 1123] =>  zobacz

• weryfikacji kierowców, którym zleca przewóz osób, na przedsiębiorców prowadzących pośrednictwo przy przewozie osób.
• wobec doniesień medialnych o nadużyciach, w tym molestowaniu, popełnianych przez kierowców.
• pośrednictwa przy przewozie osób (art. 4 ust. 1 pkt 24 ustawy o transporcie drogowym) jest to działalność gospodarczą polegającą na przekazywaniu zleceń przewozu osób pojazdem samochodowym przeznaczonym konstrukcyjnie do przewozu powyżej 7 i nie więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą.

W dniu 29.06.2023 r. w Dzienniku Ustaw pod pozycją 1234 została opublikowana ustawa o aplikacji mObywatel z dnia 26 maja 2023 r., która z dniem 14 lipca 2023 r. zmienia ustawę  o publicznym transporcie zbiorowym =>  zobacz

• 18a ustawy o publicznym transporcie zbiorowym: „Minister właściwy do spraw informatyzacji zapewnia organizatorowi możliwość świadczenia usługi, która pozwala na wydawanie i obsługę dokumentów elektronicznych uprawniających do korzystania z usług związanych ze świadczeniem publicznego transportu zbiorowego, jeżeli organizator takie dokumenty wydaje, obsługiwanych przy użyciu aplikacji mObywatel w rozumieniu ustawy z dnia 26 maja 2023 r. o aplikacji mObywatel (Dz. U. poz. 1234).”

2. PROJEKTOWANE ZMIANY PRZEPISÓW

W dniu 01.06.2023 r. do Sejmu wpłynął rządowy projekt ustawy o delegowaniu kierowców w sektorze transportu drogowego (druk 3320) =>  zobacz

• dyrektywę 2020/1057 z dnia 15 lipca 2020 r. ustanawiającej przepisy szczególne w odniesieniu do dyrektywy 96/71/WE i dyrektywy 2014/67/UE dotyczące delegowania kierowców w sektorze transportu drogowego (tzw. Pakiet Mobilności I)
• przewozu dwustronnego osób: przewóz w ramach międzynarodowego okazjonalnego lub regularnego przewozu osób w rozumieniu rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1073/2009 z dnia 21 października 2009 r. w sprawie wspólnych zasad dostępu do międzynarodowego rynku usług autokarowych i autobusowych i zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 561/2006 (Dz. Urz. UE L 300 z 14.11.2009, str. 88, z późn. zm. 4 ), podczas którego kierowca wykonuje jedną z następujących czynności:

• podstawowym obowiązkiem przewoźnika drogowego delegującego kierowcę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej będzie (poza zapewnieniem delegowanemu kierowcy odpowiednich warunków zatrudnienia) zgłoszenie delegowania tego kierowcy najpóźniej w momencie rozpoczęcia delegowania, przy użyciu interfejsu publicznego połączonego z systemem wymiany informacji na rynku wewnętrznym (IMI),

W dniu 20.06.2023 r. Minister Infrastruktury przedstawił projekt rozporządzenia zmieniającego rozporządzenie w sprawie wydawania dokumentów uprawniających do kierowania pojazdami =>  zobacz

• Ustawa z dnia 26 maja 2023 r. o aplikacji mObywatel (druk nr 3050) wprowadza przepisy dotyczące tymczasowego elektronicznego prawa jazdy. Powoduje to konieczność zmiany przepisów rozporządzenia w sprawie wydawania dokumentów uprawniających do kierowania pojazdami dotyczącego daty określającej wydanie prawa jazdy.
• W systemie teleinformatycznym centralnej ewidencji kierowców użytkownikowi aplikacji mObywatel będzie udostępniane tymczasowe elektroniczne prawo jazdy ważne przez 30 dni.
• Datą uzyskania uprawnienia do kierowania pojazdami będzie dzień uzyskania pozytywnego wyniku egzaminu.

W dniu 21.06.2023 r. Minister Infrastruktury przedstawił projekt rozporządzenia w sprawie formularza potwierdzenia delegowania kierowcy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z państwa trzeciego =>  zobacz

• Projekt rozporządzenia w sprawie formularza potwierdzenia delegowania kierowcy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z państwa trzeciego stanowi realizację upoważnienia zawartego w art. 12 ust. 7 ustawy o delegowaniu kierowców w transporcie drogowym.
• Załącznik do projektowanego rozporządzenia określa wzór formularza potwierdzenia delegowania kierowcy na terytorium RP z państwa trzeciego.
• Przepisy ustawy o delegowaniu kierowców w transporcie drogowym określają tożsame obowiązki przewoźników drogowych z państw trzecich delegujących kierowców na terytorium RP oraz delegowanych kierowców.
• Przedsiębiorstwa transportowe mające siedzibę w państwie niebędącym państwem członkowskim nie mogą być traktowane w sposób bardziej uprzywilejowany niż przedsiębiorstwa mające siedzibę w państwie członkowskim UE.

3. ORZECZNICTWO

Rozstrzygnięcie Nadzorcze Wojewody Pomorskiego z 14 kwietnia 2023 r. znak: PN-II.4131.27.2023.AK: =>  zobacz

• W przypadku przystanków położonych poza granicami administracyjnymi miast ustawodawca wprowadził odmienną procedurę, która nie przewiduje obowiązku uzgodnienia zasad korzystania z przystanków z właścicielem lub zarządzającym, a jedynie obowiązek poinformowania właściwej gminy o uzyskaniu potwierdzenia zgłoszenia przewozu i doręczenia rozkładu jazdy oraz schematu połączeń komunikacyjnych przed rozpoczęciem przewozów, a także informowania o dokonywanych zmianach (art. 32 ust. 6u.p.t.z.).
• Ogłaszanie rozkładów jazdy na przystankach jest obowiązkiem ich właścicieli i zarządców, a więc w analizowanym przypadku Gminy. Rada gminy zobowiązując operatorów i przewoźników do zawieszenia rozkładu jazdy na przystankach, uzgadniania z Gminą sposobu zamieszczenia rozkładu jazdy oraz utrzymania tablicy z rozkładem jazdy w należytym stanie technicznym naruszyła w sposób istotny art. 15 ust. 2 ustawy o publicznym transporcie zbiorowym oraz § 11 ust. 1 pkt 3 i § 11 ust. 3 pkt 2 I i t. ” b” rozporządzenia Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 10 kwietnia 2012 r. w sprawie rozkładów jazdy (Dz. U. z 2018 r. poz. 202).
• W art. 35 ust. 4 pkt 3 ustawy o publicznym transporcie zbiorowym wskazano, że to organizator, a nie właściciel lub zarządca przystanku, w drodze decyzji administracyjnej, cofa potwierdzenie zgłoszenia przewozu w przypadku rażącego naruszenia zasad korzystania z przystanków. Właściciel lub zarządzający przystankiem nie ma uprawnienia do wydania zgody na korzystanie z przystanków, a w związku z tym także kompetencji do jej cofnięcia.

Wyrok Sądu Rejonowego w Ciechanowie z 9 maja 2023 r. sygn.. I C 407/22. =>  zobacz

• zawarcie umowy przewozu przez zajęcie miejsca w środku transportowym następuje jedynie w przypadku nieustalenia przez przewoźnika lub organizatora publicznego transportu zbiorowego warunków dostępu do środka transportowego.
• Art. 778 k.c. stanowi, że roszczenia z umowy przewozu osób przedawniają się z upływem roku od dnia wykonania przewozu.
• Pasażer został wezwany do zapłaty 196,80 zł z tytułu umowy przewozu w terminie 14 dni, co oznacza, że roszczenie stało się wymagalne po upływie 14 dni od wystawienia wezwania tj. w dniu 3 marca 2015 r. Ta data stanowi również początek biegu przedawnienia roszczenia pasa zera o zwrot opłaty dodatkowej.

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Kielcach z 7 czerwca 2023 r. sygn. I SA/Ke 163/23 =>  zobacz

• Gmina jest podatnikiem podatku od towarów i usług. Świadczenie przez gminę usługi przewozu komunikacją miejską dokonywane jest w ramach działalności gospodarczej. Oprócz wykonywanej działalności gospodarczej Gmina udostępnia nieodpłatnie przystanki przewoźnikom zewnętrznym.
• Dyrektor Krajowej Administracji Skarbowej przyjął, że czynności prawne polegające na udostępnianiu przystanków na rzecz zewnętrznych przewoźników należą do władztwa (imperium) gminy i wykluczył pełny związek ww. wydatków ze świadczoną przez gminę opodatkowaną usługą komunikacyjną.
• WSA zawyrokował, że Dyrektor Krajowej Administracji Skarbowej nieprawidłowo uznał, że w ww. zakresie nastąpiło wyłączenie gminy z grona podatników podatku od towarów i usług ponieważ wydatków na budowę/przebudowę przystanków autobusowych, wiat przystankowych oraz zatok autobusowych gmina nie dokonywała w całości w związku z wykonywaną działalnością gospodarczą ale również jako organ władzy publicznej, w zakresie realizacji zadań własnych.
• W art. 86 ust. 1 ustawy o VAT wyrażono ogólną zasadę, zgodnie z którą prawo do odliczenia podatku naliczonego przysługuje w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych.
• W ocenie WSA podstawowym i głównym celem ponoszenia przez gminę wydatków budowę/przebudowę przystanków jest wykonywanie przez gminę działalności gospodarczej z zakresu świadczonej usługi komunikacji miejskiej.
• W ocenie WSA wydatki związane z budową/przebudową przystanków autobusowych, zatok autobusowych i wiat przystankowych służą w całości wykonywaniu przez gminę opodatkowanej VAT usługi komunikacji miejskiej, a to oznacza, że gmina ma prawo w pełni zrealizować odliczenie VAT z tytułu ponoszenia tych wydatków.

4. AKTUALNOŚCI I PUBLIKACJE BRANŻOWE

Zalecenia Komisji (UE) nr 2023/550 z 8 marca 2023 r. w sprawie krajowych programów wsparcia na rzecz planowania zrównoważonej mobilności miejskiej =>  zobacz

• W pakiecie dotyczącym mobilności w miastach z 2013 r. wprowadzono plany zrównoważonej mobilności miejskiej (SUMP) jako ramy dla miast służące planowaniu i wdrażaniu odpowiedzi na wyzwania w dziedzinie polityki mobilności miejskiej na całym miejskim obszarze funkcjonalnym.
• Komisja zachęca do powszechnego przyjmowania SUMP jako podstawy europejskiej polityki mobilności miejskiej.
• W późniejszym akcie wykonawczym zostanie określony wykaz wskaźników zrównoważonej mobilności miejskiej oraz metodyka ich obliczania.
• Istnieje szeroki wachlarz europejskich, krajowych i regionalnych instrumentów wsparcia i instrumentów finansowych, które mogą posłużyć do wspierania procesów związanych z SUMP i które to instrumenty obejmują:

Bartłomiej Leśniewski, Drogi i bezdroża transportu publicznego „Przegląd Komunalny” nr 6 z 2023 r.  str. 6-10 =>  zobacz

• W Polsce na jednego mieszkańca przypada więcej samochodów niż np. w Niemczech (odpowiednio 664 i 580).
• Średnia europejska wynosi 560 aut na 1000 mieszkańców, o 100 mniej niż w Polsce.
• Rośnie poziom zamożności społeczeństwa, a za tym idzie wzrost liczby samochodów prywatnych. Automatycznie zmniejsza się zapotrzebowanie na komunikację publiczną. Spada więc jej opłacalność. By się ratować, operatorzy ograniczają częstotliwość kursów. Komunikacja publiczna jest więc coraz mniej sprawna.
• W ostatnim trzydziestoleciu liczba pasażerów spadła trzykrotnie – z ok. 9 mld do 4 mld pasażerów rocznie.
• Transport musi kursować z odpowiednią częstotliwością i całodobowo, by zapewnić dojazd do odpowiednich miejsc (i powrót z nich) w odpowiednim czasie. I być na tyle szybki, by podróż nie trwała o wiele dłużej niż samochodem osobowym.
• Komunikację miejską projektować należy w granicach nie jednego samorządu, a tzw. obszaru funkcjonalnego.
• O wiele łatwiej uzyskać można dofinansowanie do zakupu nowoczesnego taboru czy inwestycji w infrastrukturę niż uzyskać środki na bieżące utrzymanie taboru w ruchu. Efekt jest taki, że jednocześnie mamy coraz nowocześniejszy sprzęt i coraz większe kłopoty z tym, aby jeździł z zadowalającą częstotliwością.

Bartłomiej Leśniewski, Bezpłatna komunikacja dla ponad półtora miliona Polaków  „Przegląd Komunalny” nr 6 z 2023 r.  str. 13-14 =>  zobacz

• w większości na darmową komunikację zdecydowały się niewielkie samorządy. Niemal każdy z nich wprowadziło zasadę darmowego przejazdu wyłącznie dla mieszkańców opłacających podatki w ich mieście – przyjezdni z opłat zwolnieni nie są.
•  Największym z polskich miast z bezpłatną komunikacją dla ok. 100 tys. mieszkańców jest Kalisz. 
• W Warszawie wpływy ze sprzedaży biletów pokryły w 2021 r. wydatki na publiczny transport zbiorowy tylko w 20%.
• Po wprowadzeniu bezpłatnej komunikacji w Starachowicach liczba pasażerów wzrosła o 180 %.
• W Tallinie, stolicy Estonii, po wprowadzeniu bezpłatnej komunikacji wśród osób nieuprzywilejowanych zdecydowanie wzrosło korzystanie z transportu publicznego. Wzrost korzystania przez młodzież to 21%, przez starszych – 19%, bezrobotnych – 32%, a przez ubogich – 26%.
• Wprowadzenie bezpłatnej komunikacji  w Lubinie pozwoliło zaoszczędzić wydatki na sprawy sądowe przeciwko gapowiczom, które wynosiły 20% rocznych wpływów z biletów.
• Lepsza  dostępności śródmiejskich dzielnic, zablokowanych wcześniej parkującymi samochodami, spowodowała wzrost obrotów przedsiębiorstw w obszarach śródmiejskich.

Autor: radca prawny Jędrzej Klatka