PRAWO TRANSPORTOWE NEWSLETTER GRUDZIEŃ 2024 r.

1. NOWE PRZEPISY

W dniu 31.12.2024 r. weszła w życie zmiana ustawy o transporcie drogowym z 21.11.2024 r. [Dz. U. 2024 r. poz. 1855] =>   zobacz

• Zmiana wprowadza nową definicję krajowego transportu drogowego: podejmowanie i wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie przewozu osób lub rzeczy pojazdami samochodowymi zarejestrowanymi w kraju oraz pojazdami najmowanymi, za które uważa się również zespoły pojazdów składające się z pojazdu samochodowego i przyczepy lub naczepy, na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, przy czym jazda pojazdu, miejsce rozpoczęcia i zakończenia podróży, a także cała trasa znajdują się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (art. 4 pkt 1 ustawy o transporcie drogowym).
• Zmiana wprowadza nową definicję pojazdu najmowanego: pojazd zarejestrowany lub dopuszczony do ruchu zgodnie z prawem innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, który za wynagrodzeniem i na czas określony jest przekazywany do dyspozycji przedsiębiorcy wykonującego krajowy transport drogowy rzeczy, międzynarodowy transport drogowy rzeczy, niezarobkowy krajowy przewóz drogowy rzeczy lub niezarobkowy międzynarodowy przewóz drogowy rzeczy, na podstawie umowy z przedsiębiorcą udostępniającym ten pojazd (art. 4 pkt 25 ustawy o transporcie drogowym). Zgodnie z tą definicją pojazd nie wykonujący transportu rzeczy nie jest pojazdem najmowanym w rozumieniu ustawy o transporcie drogowym.

W dniu 31.12.2024 r. weszła w życie zmiana ustawy o publicznym transporcie zbiorowym wprowadzona przez art. 3 nowelizacji ustawy o elektromobilności i paliwach alternatywnych z 21.11.2024 r. [Dz. U. 2024 r. poz. 1853]   => zobacz

• Po uchyleniu art. 12 ust. 2a przy opracowywaniu planu transportowego gminy nie trzeba już uwzględniać wyników analizy kosztów i korzyści wykorzystywania pojazdów elektrycznych w komunikacji miejskiej, o której mowa w art. 37 ust. 1 ustawy o elektromobilności.
• Zgodnie z nowym brzmieniem art. 12 ust. 2b, jeżeli plan transportowy przewiduje wykorzystanie autobusów zeroemisyjnych lub autobusów napędzanych gazem ziemnym, to podlega on konsultacjom odpowiednio z operatorem systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego oraz z operatorem systemu dystrybucyjnego gazowego, w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne, w zakresie wykorzystania autobusów zeroemisyjnych lub autobusów napędzanych gazem ziemnym przy wykonywaniu przewozów pasażerskich w transporcie drogowym w ramach komunikacji miejskiej.

W dniu 01.01.2025 r. weszła w życie zmiana nowelizacji ustawy o publicznym transporcie zbiorowym dotycząca ustawy o Funduszu rozwoju przewozów autobusowych o charakterze użyteczności publicznej wprowadzona przez art. 77 nowej ustawy z 01.10.2024 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego [Dz. U. 2024 r. poz. 1572]  =>   zobacz

• Zmiana dostosowuje art. 11a ust. 1 pkt 7 ustawy o Funduszu do nowej terminologii wprowadzonej przez nowa ustawę o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Rozpatrując wniosek wojewoda zamiast wskaźnika dochodów podatkowych na jednego mieszkańca będzie brał pod uwagę indywidualny wskaźnik zamożności w jednostce samorządu terytorialnego będącej organizatorem albo średnią arytmetyczną indywidualnych wskaźników zamożności jednostek samorządu terytorialnego wchodzących w skład związku.

2. PROJEKTOWANE ZMIANY PRZEPISÓW

W dniu 28.11.2024 r. Rzecznik Praw Obywatelskich wystąpił do Ministra Infrastruktury z postulatem zmiany art. 16 ust. 3 Prawa przewozowego w związku z wątpliwościami co do zakresu danych zbieranych przez przewoźników w celu wydania biletu okresowego => zobacz

• Rzecznik Praw Obywatelskich domaga się zamkniętego i wyraźnie sprecyzowanego katalogu danych osobowych, które przewoźnik będzie mógł przetwarzać przy sprzedaży biletu.

Odpowiedź Ministerstwa Infrastruktury z 13.12.2024 r. na interpelację poselską nr 6480 posła Tadeusza Woźniaka w sprawie potrzeby stworzenia centralnej bazy przystanków komunikacyjnych oraz ujednolicenia ustawowych ulg na przejazdy w ramach przeciwdziałania wykluczeniu komunikacyjnemu => zobacz

• Jednym z przygotowywanych przez Ministerstwo rozwiązań mających na celu ułatwienie dostępu do danych o rozkładach jazdy jest utworzenie w pełni funkcjonalnego Krajowego Punktu Dostępu do danych o podróżach multimodalnych (KPD MMTIS).
• Ministerstwo Infrastruktury pracuje nad przygotowywaniem docelowego kształtu obowiązującego w Polsce systemu ulg przejazdowych. Zmiany będą dotyczyć systemu ulg ustawowych w przewozach drogowych i kolejowych – z wyłączeniem komunikacji miejskiej. Obecnie realizowane są prace koncepcyjne związane z pozyskiwaniem od przewoźników drogowych oraz operatorów (w zakresie przewozów kolejowych) oraz marszałków województw (w zakresie przewozów autobusowych) informacji odnośnie liczby sprzedanych biletów z ulgą ustawową i wynikającą z tego tytułu należnej kwoty rekompensaty w podziale na poszczególne grupy uprawnionych.
• Zmniejszenie poziomu wykluczenia komunikacyjnego jest jednym z priorytetowych działań resortu infrastruktury.
• Według stanu na dzień 10 grudnia 2024 r., w 2024 r. spośród 1064 organizatorów ogółem, 634 gminy jako organizatorzy złożyły wniosek o objęcie dopłatą z Funduszu, a 180 gmin jako organizatorzy działający na mocy porozumienia z innymi gminami. 

W dniu 03.12.2024 r. Minister Infrastruktury przedstawił projekt nowelizacji Prawa o ruchu drogowym =>   zobacz

• Projekt przewiduje dodanie nowych definicji legalnych:

– pojazd zautomatyzowany – oznacza pojazd silnikowy zaprojektowany i zbudowany do samodzielnego poruszania się przez określony czas bez ciągłego nadzoru ze strony kierowcy, gdzie jednak nadal oczekuje się lub wymaga interwencji kierowcy;

– pojazd w pełni zautomatyzowany – oznacza pojazd silnikowy, który został zaprojektowany i zbudowany do samodzielnego poruszania się bez żadnego nadzoru ze strony kierowcy.

• Testowanie pojazdów zautomatyzowanych i w pełni zautomatyzowanych na drogach, na których obowiązują przepisy ustawy – Prawo o ruchu drogowym może odbywać się wyłącznie pod warunkiem: – uzyskania zezwolenia tj. decyzji administracyjnej potwierdzającej możliwość prowadzenia prac testowych pojazdów zautomatyzowanych i w pełni zautomatyzowanych,

– stosowania się do zasad ruchu drogowego określonych w przepisach tej ustawy oraz aktach wykonawczych wydanych na jej podstawie (projektowany art. 65l Prawa o ruchu drogowym)

3. ORZECZNICTWO

Rozstrzygnięcie Nadzorcze Wojewody Kujawsko-Pomorskiego z 04.12.2024 r. znak 69/2024 => zobacz

• Rada Miejska działając na podstawie art. 50a ustawy o publicznym transporcie zbiorowym (Dz. U. z 2023 r. poz. 2778 tj.) oraz art. 34a ust. 2  Prawa przewozowego podjęła uchwałę w sprawie uprawnień do bezpłatnych i ulgowych przejazdów, ustalenia cen za przewóz oraz opłat za usługi z zakresu publicznego transportu zbiorowego w komunikacji miejskiej świadczone przez Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne sp. z o.o. w Inowrocławiu.
• Wojewoda stwierdził nieważność uchwały, wskazując, że na podstawie art. 50a ust. 1 ustawy o publicznym transporcie zbiorowym rada gminy może ustalać ceny za usługi przewozowe, które mają charakter cen maksymalnych.
• Przepis art. 50a ust. 1 ustawy o publicznym transporcie zbiorowym nie może stanowić podstawy do ustalenia taryfy dla konkretnego przewoźnika.

Rozstrzygnięcie Nadzorcze Wojewody Podlaskiego z 04.12.2024 r. znak NK-II.4131.224.2024.AB => zobacz

• Rada Powiatu podjęła uchwałę w sprawie organizacji publicznego transportu zbiorowego na terenie Powiatu, w której postanowiła, że wykonywanie przewozów o charakterze użyteczności publicznej odbywać się będzie na określonej linii: Hajnówka – Dubicze Cerkiewne – Kleszczele – Czeremcha,
• Wojewoda stwierdził nieważność uchwały, wskazując, że nie ma przepisu prawa, który zawierałby delegację do podjęcia przez organ stanowiący powiatu uchwały w przedmiocie określenia linii komunikacyjnej, na której planowane jest wykonywanie przewozów o charakterze użyteczności publicznej na terenie powiatu.

Rozstrzygnięcie Nadzorcze Wojewody Śląskiego z 06.12.2024 r. znak NPII.4131.1.947.2024 => zobacz

• Rada Gminy podjęła uchwałę w sprawie ustalenia zwolnienia z opłat za usługi przewozowe w zakresie lokalnego publicznego transportu zbiorowego na podstawie art. 50a ustawy o publicznym transporcie zbiorowym.
• Wojewoda stwierdził nieważność uchwały, wskazując, że art. 50a ust. 1 ustawy o publicznym transporcie zbiorowym nie stanowi podstawy do określenia uprawnień do ulgowych i bezpłatnych przejazdów.
• Uprawnienia do ulgowych przejazdów dla pasażerów, które nie wynikają z przepisów powszechnie obowiązujących, mogą być ustanawiane przez operatora w uzgodnieniu z organizatorem (art. 46 ust. 1 pkt 6 i 11 ustawy o publicznym transporcie zbiorowym).
• Na mocy art. 7 ust. 4 pkt 1 tej ustawy zadania organizatora publicznego transportu zbiorowego w gminie wykonuje wójt, burmistrz albo prezydent miasta. Zatem uzgadnianie uprawnień do ulgowych przejazdów w przewozach o charakterze użyteczności publicznej, należy do kompetencji organu wykonawczego – w tym przypadku Wójta Gminy, a nie Rady gminy.

Rozstrzygnięcie Nadzorcze Wojewody Małopolskiego z 19.12.2024 r. znak WN-II.4131.1.30.2024 => zobacz

• Zgromadzenie Związku Komunalnego Gmin na podstawie art. 69 ustawy o samorządzie gminnym podjęło uchwałę w sprawie ustalenia strefy miejskiej w komunikacji miejskiej na terenie miasta.
• Podstawy prawnej do utworzenia (ustalenia) obszaru zwanego „strefa miejska” nie ma ani w przepisach Prawa przewozowego  ani w przepisach ustawy o publicznym transporcie zbiorowym. Wojewoda stwierdził nieważność uchwały, wskazując, że przepis art. 69 ustawy o samorządzie gminnym nie może stanowić samodzielnej podstawy upoważniającej do swobodnego podejmowania dowolnych aktów prawnych.
• W ocenie Wojewody strefa miejska stanowi w istocie określoną sieć komunikacyjną. Sieć komunikacyjna stanowi z kolei jeden z elementów składowych planu transportowego stanowiącego akt prawa miejscowego.

4. AKTUALNOŚCI I PUBLIKACJE BRANŻOWE

Krzysztof Śmietana, Fundusz autobusowy wymaga pilnego zwiększenia i poprawy „Gazeta Prawna” z 02.122024 r.  => zobacz

•  Przez to, że nabór na kolejny rok ogłoszono wyjątkowo późno, samorządom trudno będzie zaplanować sensowną siatkę połączeń od nowego roku.  Eksperci alarmują, że bez działań ratunkowych niebawem może dojść do krachu komunikacji pozamiejskiej.
• Zaplanowana na dofinansowanie przewoźników kwota 1 mld zł nie wystarczy dla wszystkich chętnych. – Wnioski o dofinansowanie mogą łącznie opiewać na kwotę 1,3–1,5 mld zł. W efekcie niemała część obecnie istniejących linii może zostać zlikwidowana.
• Rozstrzygnięcia naborów mające miejsce w grudniu lub nawet w styczniu przyszłego roku powodują ogromną niepewność w kwestii przyszłorocznej siatki połączeń. Samorządy nie są bowiem w stanie zagwarantować swoim mieszkańcom, że funkcjonujące obecnie linie będą w przyszłym roku utrzymane. Niepewność tę miały wyeliminować już od stycznia 2024 r. nabory wieloletnie, ale ponadroczne umowy o dopłatę zawarto tylko w dwóch województwach.
• Jednym z najważniejszych postulatów była jednak zmiana sposobu przydzielania środków. Teraz w pierwszej kolejności są one przyznawane gminom. Eksperci zwracają uwagę, że komunikacja na tak małym terenie jest nieefektywna. W dodatku gminy często wykorzystują pieniądze z FRPA do zmniejszenia kosztów swojego zadania własnego, jakim jest dowóz dzieci do szkół. W efekcie w wielu wsiach jedyne kursy, jakie widnieją w rozkładzie, to np. o godz. 7 rano w kierunku większej miejscowości ze szkołą i ok. godz. 15 w przeciwną stronę. Według ekspertów pieniądze z FRPA najpierw powinny być kierowane do województw, potem do związków powiatowo-gminnych, następnie do związków powiatowych, powiatów, związków międzygminnych, a na końcu do gmin.

Marcin Szymankiewicz, Jak rozliczyć w VAT i CIT wewnątrzwspólnotowe nabycie nowego autobusu? „Gazeta Prawna” z 02.122024 r.  => zobacz

•  Opodatkowaniu VAT podlega m.in. wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju (art. 5 ust. 1 pkt 4 ustawy o VAT).
• W przypadku wewnątrzwspólnotowego nabycia nowych środków transportu obowiązek podatkowy powstaje z chwilą otrzymania tych towarów, nie później jednak niż z chwilą wystawienia faktury przez podatnika VAT.
• Podatnicy są obowiązani przedłożyć naczelnikowi urzędu skarbowego informację o nabywanych środkach transportu (tj. VAT-23). Do informacji dołączają kopię faktury potwierdzającej nabycie środka transportu przez podatnika.
• W przypadku wydatków związanych z pojazdami samochodowymi kwotę podatku naliczonego stanowi 50 proc. kwoty podatku należnego z tytułu wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów.

Krzysztof Bałękowski, Coraz więcej dzieci dojeżdża do szkół. To wyzwanie również dla transportu publicznego „Gazeta Prawna” z 09.122024 r.  => zobacz

• Liczba uczniów dojeżdżających do szkół podstawowych i ponadpodstawowych w roku szkolnym 2022/2023 nie przekraczała 960 tys. W kolejnym wzrosła do ponad 1 mln – wynika z danych Głównego Urzędu Statystycznego.

Krzysztof Bałękowski, Opłata mocowa uderza w transport publiczny. Branżowe związki domagają się jej zniesienia „Gazeta Prawna” z 18.122024 r.  => zobacz

• Zgodnie z decyzją prezesa Urzędu Regulacji Ener getyki od 1 stycznia 2025 r. opłata mocowa rośnie o kolejne 11 proc.
• Izba Gospodarcza Komunikacji Miejskiej domaga się zniesienia opłaty mocowej dla transportu publicznego. IGKM w piśmie do prezesa URE zwróciła się z wnioskiem o zmniejszenie lub całkowite zniesienie obowiązku wnoszenia opłaty mocowej przez przedsiębiorstwa komunikacji miejskiej. Izba zwraca uwagę, że to jest kolejne wyraźne obciążenie, które muszą ponosić miasta, a sukcesywny wzrost cen energii coraz bardziej utrudnia zapewnianie mieszkańcom wygodnego transportu. Komunikacja publiczna jest natomiast najbardziej dogodną, wydajną i przystępną cenowo formą transportu w miastach, które walczą z zakorkowanymi ulicami i nadmiarem samochodów prywatnych.

Piotr Wiewióra, Zmiany w transporcie zbiorowym. Duże oczekiwania i jeszcze większe rozczarowanie Portal Samorządowy.pl z 30.12.2024 r.  => zobacz

• Od dawna organizatorzy i operatorzy transportu zbiorowego w miastach apelowali o modyfikację regulacji prawnych, co ograniczyłoby problemy związane z funkcjonowaniem komunikacji publicznej. Niestety pierwszy rok działalności nowego rządu tych zmian nie przyniósł. Prezesi miejskich spółek i szefowie zarządów transportu liczyli m.in. na umożliwienie miastom pozyskiwania dopłat z Funduszu rozwoju przewozów autobusowych czy nadania kontrolerom biletów statusu funkcjonariusza publicznego.
• Obecne przepisy przewidują dla dworców samorządowych znacząco niższe stawki niż dla obiektów prywatnych (komercyjnych), co wymaga korekty.
• Dyrektor Zarządu Dróg Miejskich i Komunikacji Publicznej w Bydgoszczy spodziewał się zmiany w ustawie o Funduszu rozwoju przewozów autobusowych, polegającej na włączeniu do niej komunikacji miejskiej. Niestety od wielu lat ta postulowana przez środowiska komunikacji miejskiej zmiana nie jest brana pod uwagę.

Autor: radca prawny Jędrzej Klatka