Przygotowując kolejny numer naszego kwartalnika, chcieliśmy, aby znalazła się w nim podpowiedź, jak zarządzać komunikacją miejską w trudnych czasach. Być może za chwilę pożegnamy się z pandemią COVID-19, mamy w każdym razie nadzieję, że nie będzie ona już tak dokuczliwa. To wcale nie oznacza jednak końca problemów w komunikacji miejskiej. W naszej branży odczuwa się niepokój o osłabienie budżetów samorządowych, zwłaszcza w mniejszych miastach. Może to doprowadzić do chęci lub wręcz przymusu szukania oszczędności.
Wprawdzie zapowiadane jest dofinansowanie ze środków budżetu centralnego do zadań inwestycyjnych, ale wymóg wkładu własnego ze strony miast rodzi obawę, że cięcia będą dokonywane w zakresie bieżącego funkcjonowania komunikacji publicznej. Zapytani o tę kwestię Katarzyna Strzegowska, dyrektor ZTM w Warszawie oraz Łukasz Franek, dyrektor ZTP w Krakowie odpowiadają, że cięć nie planują. Co daje niemal pewność, że przynajmniej w dużych miastach komunikacja miejska nie podda się kryzysowi.
Autorzy tekstów opublikowanych w „Biuletynie” przedstawiają różne kierunki działań w sytuacji kryzysowej. Powtarzający się postulat to nieuszczuplanie oferty transportu publicznego. Wzrost lub spadek liczby pasażerów jest bowiem – jak wynika z badań przeprowadzonych przez firmę Wolański – ponadproporcjonalny do zmian w ofercie, co może prowadzić do poważnych perturbacji przy bezrefleksyjnym wprowadzaniu ewentualnych cięć w ofercie przewozowej. Podobne opinie wyrażają zarówno Marcin Gromadzki, jak również Tomasz Szelukowski. A zatem kierunkiem jest dążenie do maksymalizacji liczby użytkowników przy minimalizacji kosztów. Trudne, ale nie niemożliwe.
Na łamach tego numeru pojawiło się również wiele szczegółowych propozycji, jak poprawiać efektywność komunikacji miejskiej i zabiegać o pasażerów. Można np. zastosować rozwiązania techniczne, np. z zakresu inżynierii ruchu, takie jak detekcja pojazdów komunikacji miejskiej i wzbudzanie priorytetu na światłach, czy też wprowadzanie lub zwiększanie liczby przystanków na żądanie, które mają na celu zwiększenie prędkości komunikacyjnej. Pojawia się też postulat optymalizacji rozkładów jazdy lub likwidacji linii miejskich i podmiejskich, a zastąpienie ich liniami miejsko-podmiejskimi z maksymalizacją bezpośredniości połączeń. W skrajnych przypadkach wyrazem efektywności może być zastąpienie regularnego kursowania pojazdów transportem na życzenie. W skali miast należałoby natomiast poważnie zastanowić się nad celowością rozbudowy dróg i odpowiednią polityką parkingową (co daje pozytywne rezultaty np. w Krakowie). Przedmiotem rozważań jest również dopasowanie pojemności taboru do potrzeb i roli pojazdów wielkopojemnych.
Eksperci podkreślają, że podniesienie cen biletów może powodować efekt odwrotny do zamierzonego, przekładając się na utratę pasażerów, w szczególności tych, dla których komunikacja miejska jest pełnopłatna. W odbiorze społecznym, podwyżki cen biletów mogą wydawać się niesprawiedliwe, gdy jednocześnie utrzymuje się szerokie uprawnienia do przejazdów bezpłatnych i ulgowych. Podwyżka cen biletów wpływa również na obniżenie konkurencyjności transportu publicznego w stosunku do indywidualnych środków transportu. M. in. dlatego Warszawa i Kraków traktują podnoszenie cen biletów jako ostateczność.
Kiedy jednak pytamy przedstawicieli mniejszych ośrodków o przyszłość komunikacji miejskiej, rodzi się uzasadniony niepokój. – Samorządowe budżety nie są z gumy – mówi twardo wiceprezydent niespełna 45-tysięcznego Kutna – Jacek Boczkaja. Mamy więc bardzo wiele szacunku dla przedstawicieli jednego z najmniejszych naszych operatorów: MPK w Kraśniku. W obszernym, ale interesującym artykule opisuje on wyboistą drogę działalności swojego przedsiębiorstwa, na której pojawiają się coraz to nowe wyzwania. Mimo to władze miasta oraz zarząd MPK nie ustają w myśleniu o tym, jak rozwijać komunikację miejską.
Z całego serca kibicujemy tym dużym, ale może nawet jeszcze bardziej tym najmniejszym operatorom i organizatorom, aby udało się możliwie „bez strat” przetrwać ten nowy kryzys. Wiemy przecież, że dobry transport miejski jest jednym z najważniejszych czynników jakości życia w naszych miastach!
KOMUNIKACJA MIEJSKA WOBEC NIEDOBORÓW BUDŻETOWYCH
Jak można próbować sprostać wyzwaniom 2022 roku w branży komunikacji miejskiej? –Tomasz Szelukowski
Każdy Nowy Rok rodzi nadzieje na lepszą przyszłość i napawa optymizmem, iż będzie lepszy niż mijający. Jednakże przywitany przez nas 2022 r., w kontekście trwającej epidemii COVID-19, wysokiej inflacji, gigantycznych podwyżek cen gazu i prądu, a także niejasności związanych z wprowadzonym Polskim Ładem i jego niekorzystnych finansowo skutków dla samorządów, będzie dla branży komunikacji miejskiej sporym wyzwaniem. Niniejszy artykuł przedstawia niektóre potencjalne rozwiązania, które mogą pomóc stawić czoła w obecnych okolicznościach i zniwelować ich niekorzystne finansowo skutki.
REDUKCJA LICZBY KURSÓW I WOZOKILOMETRÓW POWINNA BYĆ OSTATECZNOŚCIĄ –Wywiad z Marcinem Gromadzkim
Skutki pandemii dla publicznego transportu zbiorowego w dłuższej perspektywie – Marcin Wołek
Autor poniższego tekstu wysuwa propozycje działań systemowych, które będą potrzebne do odbudowania pozycji komunikacji miejskiej – osłabionej w wyniku kolejnych obostrzeń covidowych oraz wzrostu kosztów jej funkcjonowania – w stosunku do motoryzacji indywidualnej.
Nie uda się już planować budżetu w oparciu o przewidywalne wskaźniki makroekonomiczne – Wywiad z Aleksandrą Mendryk, Skarbnikiem Miasta Gdyni
Jak przetrwać trudne czasy? Ograniczeń w funkcjonowaniu Warszawskiego Transportu Publicznego nie planujemy –Rozmowa z Katarzyną Strzegowską
KOSZTY FUNKCJONOWANIA KOMUNIKACJI MIEJSKIEJ DZIELIMY NA PÓŁ – Rozmowa z Łukaszem Frankiem
MPK w Kraśniku – perspektywa trudnych czasów okiem małego przewoźnika – Maksym Bratko
Trudności, których spodziewamy się w 2022 r., mogą w szczególny sposób dotknąć tych najmniejszych operatorów komunikacji miejskiej, którzy nawet jeszcze przed kryzysem covidowym z trudnością wiązali koniec z końcem. Przykładem takiej firmy jest MPK z 36-tysięcznego Kraśnika na Lubelszczyźnie. Firma bardzo ambitnie i pomysłowo walczy o swą przyszłość. Ewenementem w skali krajowej jest m.in. zakup autobusów z budżetu obywatelskiego. Autor charakteryzuje przedsiębiorstwo, opisując jego dotychczasową drogę rozwoju oraz przedstawia pomysły do realizacji na najbliższy okres.
W NAJBLIŻSZYCH DWÓCH LATACH LICZYMY SIĘ ZE ZNACZNYM OGRANICZENIEM FINANSOWANIA ZADAŃ WŁASNYCH – Wywiad z Jackiem Boczkają
POLITYKA BILETOWA
Wpływ pandemii na poziom sprzedaży biletów oraz preferencje wyboru kanałów dystrybucji biletów – część 2 – Rafał Grzegorzewski
Niniejszy tekst jest kontynuacją tematu poruszonego w „Biuletynie Komunikacji Miejskiej”, nr 158 z listopada 2020 r. Wskazano wówczas trendy sprzedaży biletów sprzed pandemii, jak również ich rzeczywistą sprzedaż w roku 2020, czyli w okresie pandemii. W niniejszym artykule opisano wyniki z kontynuacji analiz sprzedaży biletów oraz preferencji wyboru kanałów dystrybucji, obejmujące okres do listopada 2021 r. Przedstawiono także nowe technologie zastosowane w Bydgoszczy, które wychodzą naprzeciw nowym trendom.
IT W KOMUNIKACJI MIEJSKIEJ
Nowości i perspektywy w systemach wspierających planowanie komunikacji zbiorowej – Piotr Kisielewski
Szybki postęp technologiczny, pojawienie się nowych narzędzi zarówno w zakresie oprogramowania, jak i infrastruktury na przystankach, w pojazdach, a przede wszystkim powszechny dostęp do Internetu przyczyniły się do zwiększenia wykorzystywania informatyki w codziennej obsłudze przewozów komunikacji miejskiej i kontakcie z pasażerami. Ponadto postęp w informatyce oraz zastosowanie zaawansowanych modeli matematycznych do systemów zarządczych w transporcie publicznym usprawniają jego funkcjonowanie oraz umożliwiają ograniczenie kosztów jego realizacji, co jest szczególnie ważne dziś, w dobie poszukiwania oszczędności w budżetach przedsiębiorstw komunikacyjnych.
INFRASTRUKTURA TRANSPORTU SZYNOWEGO
Czy liczniki energii elektrycznej w pojazdach sieci tramwajowej są niezbędne? – Józef Dąbrowski
W nr 141 „BKM” ukazał się materiał [1] prezentujący licznik energii prądu stałego, przeznaczony do zainstalowania na pokładzie pojazdu trakcyjnego zasilanego z sieci prądu stałego o napięciu niższym niż 1 kV. W Polsce dotyczy to tramwajów, trolejbusów oraz pociągów metra. W dobie realizacji wytycznych unijnej dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej oraz wzrostu cen nośników energii, jak i samej energii elektrycznej, liczniki w pojazdach stwarzają szansę na rozpoznanie przepływu energii w danym systemie trakcyjnym i oszacowanie strat.
ZAGADNIENIA PRAWNE
Stosowanie przepisów ustawy o transporcie kolejowym do realizacji inwestycji tramwajowych – Łukasz Oleszczuk
W dniu 17 kwietnia 2020 r., już podczas pierwszej fali COVID-19, weszła w życie ustawa z dnia 9 stycznia 2020 r. o zmianie ustawy o transporcie kolejowym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 462) – tzw. ustawa „Kolej+”. Celem tego aktu było głównie wprowadzenie ram prawnych do realizacji rządowego Programu Uzupełniania Lokalnej i Regionalnej Infrastruktury Kolejowej, jednakże objął on również istotne zmiany umożliwiające przyśpieszenie procesu inwestycyjnego w zakresie infrastruktury tramwajowej. Stało się to możliwe dzięki dopuszczeniu stosowania do budowy linii tramwajowych przepisów tzw. specustawy kolejowej.
Elektromobilność w publicznym transporcie zbiorowym od 2022 r. – Marcin Maciocha
Nowelizacja z dnia 2 grudnia 2021 r. ustawy o elektromobilności i paliwach alternatywnych (UoEiPA) wprowadziła szereg istotnych zmian dla operatorów oraz organizatorów publicznego transportu zbiorowego w komunikacji autobusowej. Zmiany te podyktowane były po części koniecznością wdrożenia przepisów wspólnotowych, a po części oczekiwaniami samych jednostek samorządu terytorialnego wyrażanymi od chwili wejścia w życie ustawy o elektromobliności i paliwach alternatywnych.
