Spadek liczby pasażerów w komunikacji miejskiej wywołany pandemią koronawirusa stał się w wielu miastach punktem wyjścia do poszukiwania form zwiększania atrakcyjności oferty przewozowej. Zarządy transportu miejskiego i operatorzy, aby odzyskać dotychczasowych klientów oraz pozyskać nowych, wprowadzają rozwiązania zwiększające dostępności linii autobusowych w terenie. Przykładem takiego działania są plany wskrzeszenia linii nr 100, kursującej przed pandemią uliczkami wykluczonego komunikacyjnie, historycznego śródmieścia w Gdańsku. Z kolei w Krakowie rozwijane są linie aglomeracyjne – poza granice miasta wyjeżdżają autobusy zwykłe i tzw. agloekspresy. Te pierwsze, kursujące na liniach meandrujących po obszarach okolicznych miejscowości, odgrywają szczególną rolę socjalną ze względu na obsługę osób starszych i młodzieży szkolnej oraz tych, którzy nie dysponują samochodem. Natomiast agloekspresy jadące główną trasą, a w granicach Krakowa zatrzymujące się tylko na głównych przystankach, udowadniają, że środkami komunikacji miejskiej z obszarów peryferyjnych można dotrzeć szybciej do centrum miasta niż własnym samochodem.
Bardzo ważnym elementem, stanowiącym o atrakcyjności oferty przewozowej dla mieszkańców miast, są odpowiednio skonstruowane rozkłady jazdy, które uwzględniają aktualne potrzeby i preferencje mieszkańców. Stałe monitorowanie poziomu napełnień w pojazdach i odpowiednie reagowanie na potrzeby komunikacyjne, w tym zwiększanie częstotliwości kursowania pojazdów transportu zbiorowego, składają się na reaktywną politykę przewozową, która np. w niedużym Wejherowie poskutkowała tym, iż pomimo wciąż trwającej pandemii, już w 2021 r. na każdym z przystanków odnotowano satysfakcjonujący wzrost pasażerów.
Tegoroczny, XXXVIII Krajowy Zjazd Komunikacji Miejskiej w Krakowie jest okazją do przypomnienia poprzedniego krakowskiego zjazdu z 1984 r. Choć to odległe czasy i zupełnie odmienne problemy, znamiennym jest, że już wtedy poszukiwano recept na poprawę funkcjonowania komunikacji miejskiej. Ówczesne tzw. eksperymenty dyspozytorskie mogą z dzisiejszej perspektywy wzbudzać uśmiech, ale – co trzeba przyznać – stanowiły one konieczny etap na drodze do osiągnięcia obecnej, wysokiej jakości usług. Są one także inspiracją oraz zachętą do podjęcia przez branżę komunikacji miejskiej współczesnych wyzwań.
Wszystkie artykuły zamieszczone w obecnym wydaniu „Biuletynu”, zarówno te o wspomnianej wyżej tematyce, jak i kilka materiałów dotyczących infrastruktury torowej i sieciowej oraz nowoczesnych rozwiązań informatycznych stosowanych w zarządzaniu infrastrukturą, flotą oraz pracą kierowców i motorniczych stanowią rozwinięcie prezentacji z komisji branżowych IGKM, które odbyły się wiosną tego roku. W dziale: Informacje Izby zamieściliśmy obszerne relacje z tych spotkań.
W części prawnej powróciliśmy do tematyki udzielania zamówień na świadczenie usług publicznych w zakresie kolejowego i drogowego transportu pasażerskiego w kontekście wyroków unijnego Trybunału Sprawiedliwości, o szczególnym znaczeniu dla bezpośredniego zawierania umów z podmiotem wewnętrznym (tryb in-house), oraz do zagadnienia audytu rekompensaty wypłacanej operatorom w okresie realizacji zobowiązania do świadczenia usług publicznych.
ORGANIZACJA KOMUNIKACJI MIEJSKIEJ W POLSCE
JAK ZBUDOWAĆ ATRAKCYJNY ROZKŁAD JAZDY?
Rozkład jazdy stanowi najważniejszy element oferty przewozowej, kształtujący popularność i konkurencyjność transportu publicznego. W warunkach ograniczeń jego konstrukcja jest dostosowana do dostępnych zasobów materialnych i finansowych. Zbudowanie atrakcyjnego rozkładu jazdy stanowi nie lada wyzwanie i wymaga zgromadzenia danych z wielu obszarów, o czym mowa poniżej.
CO LEPSZE: AGLOEKSPRES CZY MEANDRUJĄCA LINIA PODMIEJSKA? – KOMUNIKACJA MIEJSKA W AGLOMERACJI KRAKOWSKIEJ
Rozrastanie się dużych miast oraz ich aglomeracji powoduje konieczność zapewnienia sprawnego transportu pomiędzy poszczególnymi gminami. Dotyczy to szczególnie dojazdu do największego miasta, stanowiącego jednocześnie stolicę regionu. W przypadku Krakowa odpowiedzią na te potrzeby są linie aglomeracyjne, które obsługują mieszkańców gmin ościennych, a szczególnie tzw. agloekspresy. O zaletach tych ostatnich mówił w wywiadzie zamieszczonym w numerze 163 „BKM” Łukasz Franek – Dyrektor Zarządu Transportu Publicznego w Krakowie. Poniżej szerzej na temat organizacji linii aglomeracyjnych pisze przedstawiciel jednego z dwóch krakowskich operatorów.
ŚRÓDMIEJSKA LINIA AUTOBUSOWA W GDAŃSKU
Śródmiejskie obszary starej zabudowy są zazwyczaj pozbawione komunikacji miejskiej. Prowadzenie linii komunikacyjnych poprzez wąskie uliczki starego miasta jest wielkim wyzwaniem nie tylko dla organizatorów i operatorów, ale również dla zarządców dróg. W wielu miastach zabytkowy obszar starówek jest znaczącym generatorem ruchu o niskiej dostępności do transportu publicznego.
Miasto Gdańsk jako pierwsze z dużych miast w naszym kraju uruchomiło taką linię. Kilkuletnie doświadczenia eksploatacyjne ujawniły wiele problemów – jednym z najpoważniejszych stał się brak stabilności trasy związany z powtarzającymi się okresami nieprzejezdności poszczególnych jej odcinków. Choć potoki pasażerskie na linii 100 okazały się mniejsze, niż pierwotnie oczekiwano, została ona uznana za potrzebną. Obecnie trwają prace nad wskrzeszeniem linii w nowej, popandemicznej i zeroemisyjnej formule.
SZYBKA REAKCJA NA PANDEMICZNE ZMIANY W KOMUNIKACJI RECEPTĄ NA SPADEK LICZBY PASAŻERÓW I PRZYCHODÓW
Ograniczenia covidowe wprowadzane w wielu obszarach gospodarki i życia społecznego, począwszy od marca 2020 r. aż do zniesienia stanu epidemii w połowie maja 2022 r., odbiły się na kondycji transportu publicznego. Stabilność oferty przewozowej i planów jej rozwoju, konstruowanych przez lata, uległa zachwianiu po wprowadzeniu niemalże z dnia na dzień drastycznych obostrzeń. Ich skutkiem, w wyniku spadku liczby pasażerów, był znaczny spadek przychodów. Przykład MZK w Wejherowie pokazuje jednakże, że mimo pandemicznych przeciwności można, a nawet trzeba prowadzić reaktywną politykę przewozową.
INFRASTRUKTURA TRANSPORTU SZYNOWEGO
WSPÓŁPRACA POMIĘDZY ORGANIZATOREM TRANSPORTU I OPERATOREM W ZAKRESIE UTRZYMANIA I MODERNIZACJI INFRASTRUKTURY TRAMWAJOWEJ W POZNANIU
Autor opisuje regulacje stosowane pomiędzy Zarządem Transportu Miejskiego w Poznaniu (ZTM) – będącym organizatorem transportu zbiorowego i właścicielem infrastruktury a Miejskim Przedsiębiorstwem Komunikacyjnym w Poznaniu Sp. z o.o. (MPK) – operatorem. Artykuł ma na celu wywołanie dyskusji o przyjętych w różnych ośrodkach miejskich rozwiązaniach z zakresu bieżącego utrzymania infrastruktury publicznego transportu zbiorowego oraz prowadzenia projektów inwestycyjnych, które obejmują taką infrastrukturę. Tekst jest rozwinięciem wystąpień autora podczas obrad Komisji Zasilania IGKM w Luboniu w maju br. oraz Komisji Torowej IGKM w Warszawie w czerwcu br.
PLANY AWARYJNE ZASILANIA STACJI PROSTOWNIKOWYCH I ODCINKÓW SIECIOWYCH
Polityka energetyczna państwa i dążenie do pozyskiwania nowych źródeł wytwarzania energii elektrycznej stały się ostatnio niezmierne ważne w kontekście ataku Rosji na Ukrainę i wynikających z tego konsekwencji gospodarczych. Na bezpieczeństwo energetyczne kraju wpływa zazwyczaj wiele czynników technicznych i politycznych. W MPK Poznań w celu zapewnienia ciągłości zasilania infrastruktury elektroenergetyki trakcyjnej uznano za konieczne opracowywanie planów awaryjnych na wypadek różnego rodzaju zagrożeń i zakłóceń. Plany te są uaktualniane na bieżąco w zależności od kontekstu czasowego i sytuacyjnego.
SPAWANIE SZYN W TOROWISKACH TRAMWAJOWYCH
Wydawałoby się, że spawanie szyn jest prostym procesem. Niby wystarczy połączyć materiał… a jednak tak nie jest. Problemy z łączeniem szyn występują od zawsze, ponieważ materiał, z którego są wykonane, jest bardzo trudny do obróbki. Ponadto dostęp nie zawsze jest łatwy, a czas na wykonanie połączenia w trakcie przerwy w kursowaniu tramwajów jest zazwyczaj bardzo krótki. Artykuł jest rozwinięciem referatu wygłoszonego przez Ewę Marczak i Jacka Wyszyńskiego podczas obrad Komisji Torowej IGKM w Warszawie, w czerwcu br.
NOWOCZESNE ROZWIĄZANIA INFORMATYCZNE
INFRATRAM – SYSTEM WSPOMAGANIA ZARZĄDZANIA INFRASTRUKTURĄ TOROWĄ DLA TRAMWAJÓW WARSZAWSKICH
Infratram to system wspomagający zarządzanie infrastrukturą torową, który został opracowany na zamówienie Tramwajów Warszawskich. Artykuł jest rozwinięciem wystąpienia autora podczas obrad Komisji Torowej IGKM w Warszawie w czerwcu br.
PLANOWANIE PRACY KIEROWCÓW I MOTORNICZYCH Z MODUŁEM DYSPOZYTORSKIM PSItraffic
Zmiany na rynku pracy to jedno z większych wyzwań współczesnej gospodarki. Fluktuacja kadr jest zwykle zjawiskiem niekorzystnym, a gdy dotyczy kluczowego obszaru działania przedsiębiorstwa, może mocno wpłynąć na realizowane przez nie procesy. Jest to obecnie bardzo widoczne w transporcie publicznym, stąd też wiele uwagi poświęca się dziś rynkowi pracy kierowców i motorniczych, bez których komunikacja publiczna nie mogłaby funkcjonować. Jednym ze sposobów wsparcia operatorów transportu publicznego w obszarze planowania pracy są dedykowane systemy informatyczne, o których podczas połączonej Komisji Ekonomicznej i Komisji Zarządów IGKM w Lublinie, w maju br., mówili przedstawiciele firmy PSI Polska – Piotr Picyk i Jarosław Majchrzycki.
WYPOSAŻENIE TABORU KOMUNIKACJI MIEJSKIEJ
JAK POWINNA DZIAŁAĆ KLIMATYZACJA W ŚRODKACH TRANSPORTU PUBLICZNEGO?
Zmiany klimatyczne, których doświadczamy w ostatnich latach, sprawiają, że w komunikacji miejskiej zaczęto zwracać większą uwagę na działanie klimatyzacji. Temat stał się przedmiotem zainteresowania dziennikarzy, którzy drążą go, zakładając zupełnie przeciwstawne scenariusze. Pytają zatem: dlaczego w pojazdach jest tak gorąco? Albo też wręcz odwrotnie: dlaczego jest tak zimno?
HISTORIA ZJAZDÓW KOMUNIKACJI MIEJSKIEJ
O XX KRAJOWYM ZJEŹDZIE KOMUNIKACJI MIEJSKIEJ W 1984 ROKU
Przygotowując się do XXXVIII Krajowego Zjazdu Komunikacji Miejskiej w Krakowie, postanowiliśmy zajrzeć do archiwalnych materiałów z poprzedniego krakowskiego Zjazdu, który odbył się blisko 40 lat temu. Co zaprzątało głowy ówczesnych szefów komunikacji miejskiej? Odpowiedź na to pytanie pokazuje, jak wiele przeobrażeń zaszło od tego okresu i jak dalece komunikacja miejska zmieniła się na lepsze!
INFORMACJE IZBY
KOMISJA ZASILANIA IGKM, LUBOŃ
POŁĄCZONE KOMISJE: EKONOMICZNA I ZARZĄDÓW TRANSPORTU IGKM, LUBLIN
KOMISJA TOROWA IGKM, WARSZAWA
KOMISJA RUCHU I SYSTEMÓW ELEKTRONICZNYCH IGKM, GDAŃSK
KOMISJA PROMOCJI KOMUNIKACJI MIEJSKIEJ IGKM, KUTNO
ZAGADNIENIA PRAWNE
WYROKI, KTÓRE WYWOŁAŁY REWOLUCJĘ
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) w dwóch wyrokach: z dnia 21.03.2019 r. oraz z dnia 08.05.2019 r. wywrócił do góry nogami zasady kontraktowania usług transportu autobusowego (w tym w szczególności komunikacji miejskiej) o charakterze użyteczności publicznej. Skutki tego – nie tylko w skali naszego kraju – będą odczuwalne właściwie dla większości przedsiębiorstw komunalnych z branży transportu autobusowego, świadczących do tej pory usługi na zasadach tzw. zamówień in-house.
AUDYT REKOMPENSATY – ROZLICZENIE UMOWY 10-LETNIEJ
Audyt finansowy świadczenia usług w zakresie publicznego transportu zbiorowego stanowi nieodzowny element kontrolny realizacji umowy powierzenia. Jego nadrzędnym zadaniem jest potwierdzenie, że udzielona operatorowi pomoc publiczna jest zgodna z rynkiem wewnętrznym UE, a tym samym wykluczenie nadmierności transferowanych środków finansowanych i niefinansowych w ramach zamówienia o świadczenie usług publicznych.
Niniejszy artykuł przedstawia ogólne zasady i cele przeprowadzania audytów finansowych u operatorów świadczących usługi publiczne, wynagradzanych w formie rekompensaty, w ramach długoterminowych umów powierzenia.
